Onsuz yaşamak çok daha kolay olurdu. Vicdan, bir kişinin toplumda var olan ahlaki ilkelere dayanarak diğer insanlara karşı sorumluluğunu değerlendirme yeteneğidir.
Ahlak kategorilerinin başında kesinlikle vicdan gelir. Bu en gizemli ahlaki kategoridir. Yalnızca toplum tarafından empoze edilen etik özelliklerin dışsal bir tezahürü olduğunda değil, kişinin içsel zorunluluğuna dönüştüğünde değerlidir.
Antik çağlardan beri insan vicdan olgusuna bir açıklama bulmaya çalışmıştır. O, incelemeye tabi olmayan doğuştan gelen bir nitelik ve hatta ilahi bir aydınlanma olarak kabul edildi, bir kişiye lütuf olarak veya bazı olayların sonucu olarak indi.
Bir insanda vicdanın varlığı, dünyaya karşı şehvetli tutumu olmadan kesinlikle imkansızdır. Ayrıca ana ahlaki kategori olarak vicdan kavramı, iyi ve kötü kavramına bitişiktir. Bir kişiye "neyin iyi neyin kötü olduğu" tanımı rehberlik eder. Yine de "iyi-kötü" işaretinden saparak bazı eylemler gerçekleştirirse, vicdanı ona eziyet etmeye başlar. Dolayısıyla vicdan kavramı deneyimsiz mümkün değildir. Hegel ayrıca vicdanı "iyi bir yolu aydınlatan ahlaki bir lamba" olarak adlandırdı.
Vicdanın gizemi, onun yalnızca bilinç kategorisine değil, aynı zamanda bilinçdışı kategorisine de ait olmasıdır. Bazen insan ahlaki ilkelerden uzaklaşmak, vazgeçmek ister, ancak vicdanı onu engeller, yani bu ahlaki ve etik kategori çoğu zaman akıl tarafından kontrol edilemez. Psikologlara göre, herkesin gelişmiş bir vicdanı yoktur. Zengin bir iç dünya, göreceli özgürlük, sempati ve merhamet yeteneği, yüksek düzeyde öz talep ile donatılmış insanların karakteristiğidir. Bu olmadan, ahlaki bir kategori olarak vicdanın oluşumu imkansızdır.
Dünya etiğinde vicdanın farklı tanımları vardır. Heidegger'e göre vicdan bir özgürlük çağrısıdır. “Hiç” kategorisine göre insanı kayıp dünyadan gerçek dünyaya döndürür. Dünyayı ve insanı bir bütün olarak değiştirmek için vicdanı aşılamak gerektiğine inanan Kazak bilim adamı Shakarim'in vicdanına ilginç bir bakış. Bu, genç yaştan ve yaşam boyunca yapılmalıdır, böylece bir kişi kusurlarını görebilir. Bunları fark ederek daha iyi hale gelebilir.
Dolayısıyla vicdan, kişinin kendisine ve topluma karşı ahlaki sorumluluğunu belirleyen en önemli etiğin kategorisidir. Bir kişinin rasyonel ve duygusal bileşenlerini birleştirir. Herhangi bir davranış kişide uyumsuzluğa neden oluyorsa, utanma, onda vicdan olduğunu söyleyebiliriz ve bu iyidir.
